Czym jest śmierć? Temat, który jest bardzo trudnym tematem i który wywołuje u dorosłych strach, zakłopotanie, obawę jak zareagują dzieci, jak im o tym powiedzieć, że ktoś bliski umarł, że go już nie będzie.
To rzeczywiście jest bardzo trudne, nie tylko dlatego, że dzieci są małe i nie wiemy jakich słów użyć aby pomóc im zrozumieć daną sytuację, ale też dlatego, że my dorośli również wtedy przeżywamy tę śmierć.
➡️ Pamiętajcie aby nie kryć swoich uczuć. Dzieci rozumieją bardzo często więcej niż nam się wydaje i widzą, że coś jest nie tak. Jeśli im nie powiemy co się stało, to będą próbowały same dopowiedzieć sobie całą sytuację i często będą szukały powodu w swoim zachowaniu/ w sobie.
➡️ Pozwólcie sobie na płacz, na smutek albo nawet złość ale też pozwólcie dzieciom na ich przeżywanie tej sytuacji na swój sposób. Mogą płakać, mogą się złościć ale też mogą w pierwszej chwili zachować się tak jakby się nic nie stało, mogą być przestraszone albo milczące. Każde z nich może przezywać tą sytuacje po swojemu.
➡️ Wsparcie i wzajemna bliskość jest w takich sytuacjach bardzo potrzebna. Dzieci powinny czuć, ze nie są w tej sytuacji same, że mogą się przytulić do kogoś bliskiego, mogą się wypłakać.
➡️ Możecie wspólnie z dziećmi pooglądać zdjęcia osoby która umarła, możecie narysować obrazek dla tej osoby/ starsze dzieci mogą napisać list.
➡️ Pamiętajcie, że małe dzieci (do około 6 roku życia) odbierają nasze słowa dosłownie, dlatego mówienie, że zmarła osoba zasnęła- może powodować strach przed zasypianiem, bo będą obawiały się, że się mogą nie obudzić. Jak też mówienie, że jest w niebie, może powodować obawy (w przypadku osób wierzących, będzie to dla dzieci bardziej zrozumiałe). Najprościej jest powiedzieć dziecku, że dana osoba umarła, to znaczy że jej już z nami nie ma i nie będzie. A na pytanie gdzie jest, można odpowiedzieć, że zawsze będzie w naszej pamięci, w naszych sercach. Jeśli nie będziemy wchodzić w szczegóły (a im mniejsze dziecko tym mniej szczegółów jest potrzebnych) tym łatwiej dzieciom będzie zrozumieć tą sytuację. Starszym dzieciom (od 7 roku życia) można powiedzieć, że będzie na cmentarzu. Unikajmy też stwierdzeń że dana osoba chorowała i dlatego umarła- bo dzieci będą się bały, że każda osoba która choruje (one też) umiera, a to nie jest prawda. Dlatego trzeba wyjaśnić, ze nie każda choroba powoduje śmierć, że tylko bardzo poważna choroba do tego może doprowadzić.
➡️ Pogrzeb. To jest częste pytanie czy zabierać dziecko na pogrzeb. I to zależy od tego jak bardzo dziecko było związane z osobą zmarłą oraz w jakim jest wieku. Młodsze dzieci do 5 roku życia, jeśli to nie jest rodzic ale ktoś bliski (babcia, dziadek, ciocia, wujek z którymi często się widywało i spędzało czas), lepiej aby zabrać dopiero na cmentarz jak już zakończy się pogrzeb, gdzie będą mogły zapalić lampkę/ położyć kwiatka, tak aby mogły się pożegnać z tą osobą. Jeśli to są rodzice to dziecko powinno uczestniczyć w pogrzebie aby mogło się pożegnać i aby czuło, że to jest ważny moment inaczej może mieć trudność aby zrozumieć dlaczego danego rodzica już nie ma (i tu chodzi o dzieci od 3 roku życia, młodsze nie będą wstanie tego pamiętać i zrozumieć). Oczywiście nie pokazujemy dzieciom osoby zmarłej, bo może to wywołać stany lękowe i analogicznie nie pokazujemy momentu wkładania trumny/urny do grobu.
➡️ I ważny jest czas po pogrzebie, a mianowicie wsparcie dziecka, bycie z nim, rozmowa i bliskość. Dzieci powinny czuć, że mają kogoś z kim mogą o tym porozmawiać, wypłakać się i nazwać co czują.
Możecie też zrobić z dziećmi karty pracy jak radzić sobie ze smutkiem:
Jakiś czas temu wrzuciłam krótki post o śmierci i tam są książki które mogą Was wspomóc w takich rozmowach.
Wiem że ten temat jest bardzo trudny ale najważniejsze aby go nie unikać i nie oszukiwać dzieci, one tak samo jako osoby dorosłe mają prawo do przezywania jej po swojemu.
Pomocne mogą być również pozycje książkowe takie jak:
- Bardzo uniwersalna książka dla wszystkich dzieci: „Czy ten smutek kiedyś minie”
-
- Dla młodszych dzieci: „Żegnaj niedźwiadku”
-
- Dla starszych dzieci szkolnych (tak od 8 roku życia) „Wszędzie i we wszystkim”
Jeśli zauważycie niepokojące zachowania po śmierci kogoś bliskiego, np. nocne moczenie, wybudzanie się, problem ze snem, nadmierna agresja, apatia, stany depresyjne, wycofanie, nie mijający smutek; warto zgłosić się do specjalisty.
Skomentuj